Zjawisko hikikomori zawdzięcza swoją nazwę dwóm japońskim czasownikom: „hiku”, które oznacza „wycofać się” oraz „komoru” tłumaczone na „odseparować się” lub „ukrywać się”. Termin „hikikomoru” oznaczał dosłownie „wejście do środka i niewychodzenie na zewnątrz” (Hikikomori – syndrom wycofania społecznego, 2023). Stąd też późniejsze, powstałe w latach 90’, określenie tą nazwą osób, które izolują się od społeczeństwa i zamykają się na długi czas, kilku miesięcy, czy nawet lat w małej przestrzeni – tylko w swoim domu, lub nawet pokoju. Hikikomori wycofują się z relacji personalnych, jednocześnie funkcjonując społecznie w strefie online, w Internecie. Zazwyczaj jedynymi osobami, z jakimi mają jakikolwiek kontakt są członkowie rodziny, mieszkający w tym samym domu oraz osoby poznane przez media społecznościowe i komunikatory internetowe. Nierzadko zdarza się nawet unikanie kontaktu z rodziną, objawiające się przykładowo wychodzeniem ze swojego pokoju, do toalety, czy do kuchni na przykład w nocy lub wczesnym rankiem, tak, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo konfrontacji z kimkolwiek (Konopka, 2019; Popławska, b.d.).
Osoby dotknięte hikikomori często są przeciwieństwem typowego dla Japonii obrazu człowieka; stale zapracowanego, ambitnego, poświęcającego wszystkie swoje siły na naukę i pracę. Stereotypowy japoński nastolatek wraca do domu zwykle w godzinach niemal wieczornych, po zajęciach dodatkowych, załatwia tak naprawdę tylko potrzeby fizjologiczne (skorzystanie z toalety, posiłek i krótka drzemka), by jak najszybciej wrócić do nauki, zwykle przez noc i przespać zaledwie parę godzin przed ponownym pójściem do szkoły. Dla kontrastu, hikikomori w tym czasie śpi kilkanaście godzin w ciągu doby, głównie za dnia i prowadzi nocny tryb życia, spędzając czas w Internecie, oglądając filmy, seriale lub grając w gry komputerowe (Krzystanek, 2023; Popławska, b.d.).
Za czynniki prowadzące do hikikomori podaje się najczęściej presję punktualności, wydajności i ciągłego odnoszenia sukcesów. Są to najczęściej wysokie oczekiwania od otoczenia, znajomych i rodziny, dotyczące dobrych wyników w szkole, dostania się na dobre studia, a później pracy na wysokim stanowisku oraz założenia rodziny (Popławska, b.d.). Osoby, które mają niską samoocenę i brak pewności siebie są mocno narażone na uporczywe unikanie stresu związanego z presją otoczenia poprzez izolację i zatracanie się we własnym świecie. Statystycznie najczęściej hikikomori dotyka młodych mężczyzn (Popławska, b.d.). Około 30% hikikomorich nie opuszcza faktycznie jednego pomieszczenia (Hikikomori – syndrom wycofania społecznego, 2023). W rzeczywistości, takie osoby wychodzą na zewnątrz, do sklepu czy załatwić to, co muszą, ale nadal stale unikają lub bardzo mocno ograniczają kontakty interpersonalne z ludźmi.
Co ciekawe, syndrom hikikomori nie jest określony mianem choroby psychicznej, ani nawet zaburzenia. Za to często mówi się o nim jako chorobie cywilizacyjnej, czyli z definicji globalnej, powszechnie występującej chorobie, do której powstawania przyczynia się ciągły postęp cywilizacji (Krzystanek, 2023; Kitajewska 2017). Warto dodać, że stan wycofania się ze społeczeństwa uznaje się mianem hikikomori dopiero, gdy trwa on minimum przez czas sześciu miesięcy (Hikikomori – syndrom wycofania społecznego, 2023). Według Natalii Popławskiej, psycholog oraz psychoterapeutki poznawczo-behawioralnej: „[…] 45,5% przypadków hikikomori nie spełnia kryteriów diagnostycznych zaburzenia nastroju, zaburzeń lękowych, nadużywania substancji (Popławska, b.d.). Chociaż zaburzenia psychiczne często współwystępują z hikikomori, połowa przypadków zaburzenia jest pozbawiona innych objawów”.
Pierwsze przypadki tego zjawiska zauważono w latach dziewięćdziesiątych w Japonii. Aktualnie są odnotowywane kolejne przypadki z całego świata. Jest to także zauważalne w Polsce, wśród naszych znajomych i członków rodziny. Podczas nauczania zdalnego oraz pracy zdalnej spowodowanych epidemią COVID-19, przyzwyczailiśmy się do takiej formy funkcjonowania, głównie przez Internet. Zamknięcie we własnym domu i pokoju było tak naprawdę przymusem. Przez to z pewnością u wielu z nas pozostał nawyk spędzania większej ilości czasu samemu, w swoim lokum oraz spędzaniu dużej ilości czasu w Internecie. Załatwianie wielu rzeczy wirtualnie oraz poświęcanie dużej ilości czasu i uwagi informacjom zamieszczanym w Internecie stawało się od tego momentu coraz bardziej popularne. I niestety, ta tendencja pozostała i nadal rośnie.
Warto jednak zaznaczyć, że odpoczynek z laptopem czy telefonem w łóżku, stworzenie momentami własnej przestrzeni, nie jest niczym złym, czy nieprawidłowym. Oczywiście, dopóki, dopóty trwa niedługi czas. Jeśli zaczynamy chronicznie zauważać u siebie taki system radzenia sobie z rzeczywistością czy trudnymi emocjami to warto przeanalizować samemu skąd bierze się taka reakcja lub, jeśli nie jesteśmy w stanie, warto udać się z tym problemem do specjalisty; psychologa, czy psychoterapeuty i popatrzeć na problem z innej perspektywy oraz przepracować zaistniałe nawyki.
Autor: Julia Sochacka
Źródła:
Hikikomori – syndrom wycofania społecznego. (2023). Wylecz.to.
https://wylecz.to/psychologia-i-psychiatria/hikikomori/
Kitajewska, W., Szeląg, W., Kopański, Z., Maslyak, Z., & Sklyarov, I. (2017).
Choroby cywilizacyjne i ich prewencja. Journal of Clinical Healthcare, 3, 5–12.
https://core.ac.uk/download/pdf/286325922.pdf
Konopka, B. (2019). Fobia społeczna, hikikomori, kokonizm ‒ o potrzebie odosobnienia
w społeczeństwie informacyjnym. Młoda Kultura Kulturowa Studia, (7), 51–64.
https://doi.org/10.31612/mkks.2019.7.5
(lub: https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/mkks/article/download/6610/4934)
Krzystanek, M. (2023). Hikikomori – syndrom wycofania społecznego.
Poradnia.pl. https://www.poradnia.pl/hikikomori-syndrom-wycofania-spolecznegp.html
Nie wiem, ale się dowiem! (2023, 12 listopada). Hikikomori – ludzie, którzy nie wychodzą z domu
[Wideo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=0G6bhaje6pg
Popławska, N. (b.d.). Hikikomori – świat zamknięty w czterech ścianach.
Natalia Popławska. https://nataliapoplawska.pl/hikikomori-swiat-zamkniety-czterech-scianach/
