Oprócz chorób psychicznych takich jak depresja, anoreksja czy zaburzenia lękowe, częstym powodem szukania pomocy psychiatrycznej i psychoterapeutycznej są zaburzenia osobowości. Zaburzenia osobowości różnią się od chorób psychicznym tym, iż są cechą stałą, czyli trwałym wzorcem zachowań i sposobu odczuwania. Wynika to z samej definicji osobowości, która rozumiana jest jako zbiór w miarę stałych cech psychicznych jednostki utrzymujących się w trakcie całego jej życia.
Osobowość zależna to jeden z rodzajów zaburzeń osobowości, polegający na stałej potrzebie wsparcia, opieki, obecności i pomocy ze strony innych. Objawia się powierzaniem innym, najczęściej bliskim osobom konieczności podjęcia decyzji w różnych, nawet najbardziej codziennych sprawach. Rzadko pacjenci zgłaszają się po pomoc bezpośrednio z tego powodu, częściej z powodu innych trudności i objawów. Cechy osobowości zależnej wiążą się współwystępowaniem zaburzeń lękowych, lęku napadowego, fobii, będących konsekwencją myślenia katastroficznego i związanego z obawami przed porzuceniem bądź własną bezradnością. Istnieje również silny związek pomiędzy osobowością zależną a występowaniem depresji. Poczucie bezradności, bezsilności i beznadziejności jest kluczowe dla podatności na zaburzenia depresyjne. Także zaburzenia psychosomatyczne występują często; objawy takie mogą pełnić funkcję otrzymywania uwagi i opieki.
Osoby z zależnym typem osobowości starają się zachowywać ciągły kontakt z innymi, gdyż kiedy są same czują się niepewnie, bezradnie i niekompetentnie w kwestii podejmowania kolejnych kroków i funkcjonowania w indywidualny sposób. Zachowywanie nieprzerwanego kontaktu może dotyczyć zarówno fizycznej jak i wirtualnej (psychicznej) obecności drugiego człowieka, na przykład pod postacią nieustannych wiadomości tekstowych, głosowych lub częstych rozmów telefonicznych. Takie podtrzymywanie kontaktu z drugą osobą jest znacznie bardziej natężone niż to ma miejsce u większości ludzi. W ten sposób osoba z zależnym typem osobowości ma możliwość upewniania się, że jest ktoś, kto może zaopiekować się nią i pomóc jej w potrzebie. Zazwyczaj jest to wyręczenie z podjęcia decyzji lub potrzeba utwierdzenia w przekonaniu, że dana opcja jest tą prawidłową. Dzieje się tak, ponieważ osoby z zależnym typem osobowości nie lubią brać odpowiedzialności za swoje działania. Z tego też powodu zwykle osoby te dużej ilości działań wcale nie inicjują.
Zaburzenia w funkcjonowaniu osób z zależnym typem osobowości dotyczą również jakości relacji interpersonalnych. Ze względu na to, iż osoby te odczuwają silny lęk przed zerwaniem kontaktu, zerwaniem więzi z drugą osobą, są uległe i nierzadko tłumią negatywne emocje. Mogą nawet nie reagować sprzeciwem na krzywdę ze strony innych osób, w sytuacjach w których inni natychmiast by się wycofali, np. przemoc werbalną, fizyczną czy seksualną.
Osobowość zależna zaczyna być zauważalna w wieku młodzieńczym, gdyż dziecko przestaje być wtedy niemalże całkowcie zależne od rodziców i jest już dojrzałe na tyle, żeby podjąć większość codziennych działań bez ich pomocy. W wieku nastoletnim wzrasta poczucie autonomii oraz opór wobec ograniczania wolności przez rodziców. Większość nastolatków więc sama z siebie czuje potrzebę uniezależnienia się od rodziców i stania się bardziej samodzielnym.
Wykształcenie się zależnego typu osobowości może być spowodowane zarówno czynnikami biologicznymi, jak i środowiskowymi. W niektórych źródłach można doczytać, że mogą wpływać na nie mocno autorytarne lub nadmiernie opiekuńcze sposoby wychowania, w których zachowania zależne i bycie podporządkowanym rodzicom było aprobowane, a wykazywanie przez dziecko sprzeciwu i chęci niezależności – potępiane. Więc metody wychowania o takim charakterze mogą przyczyniać się do znacznego obniżenia poczucia własnej niezależności oraz kompetencji.
Osobą, której powierza się odpowiedzialność, za to, co się w życiu dzieje, najczęściej jest rodzic lub partner, małżonek. Pomoc w decydowaniu może dotyczyć ważnych etapów życiowych takich, jak np. wybór szkoły, uczelni, pracy czy grupy znajomych lub też mniej kluczowych rzeczy takich, jak wybór stroju na dany dzień, zakup artykułów codziennego użytku lub sposób w jaki można spędzić czas.
Podstawową metodą leczenia tego zaburzenia osobowości jest psychoterapia, aczkolwiek osoby nim dotknięte, rzadko szukają pomocy z tego akurat powodu. Osoby z tym problemem często szukają specjalistycznej pomocy dopiero, gdy funkcjonowanie w nieustannej zależności od kogoś staje się zbyt trudne do realizacji, generuje problemy lub gdy nastąpi utrata osoby zapewniającej opiekę. Pojawiające się utrudnienia w funkcjonowaniu w ten sposób mogą być też powodem pojawienia się objawów depresyjnych lub lękowych. W takich przypadkach w procesie leczenia można zastosować także farmakoterapię. Osoby z tym zaburzeniem mają silną motywację do psychoterapii, opieka terapeuty trafia w oczekiwania i potrzeby osób zależnych. Za najbardziej skuteczną uważana jest psychoterapia w nurcie psychodynamicznym z elementami terapii interpersonalnej i poznawczej. Psychoterapia psychodynamiczna pozwala na analizę źródeł problemów i uzyskanie wglądu w sposób powstaniu zaburzenia. Celem psychoterapii psychodynamicznej jest trwała zmiana struktury osobowości, w tym zmiana patologicznych wzorów relacji z innymi, oraz uzyskanie poczucia autonomii.
Źródła:
tytuł: “Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10’
https://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/icd10/pdf/ICD10TomI.pdf
tytuł: “Osobowość zależna”
autor: dr n. med. Sławomir Murawiec, specjalista psychiatra, psychoterapeuta Centrum Zdrowia Psychicznego Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/71292,osobowosc-zalezna
tytuł: “Osobowość zależna”
autorka: psycholog, dr n.med. Aleksandra Walczak-Tręda
https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/osobowosc-zalezna-test-na-osobowosc-zalezna,6423,n,192
tytuł: „Osobowośc zależna: przyczyny, objawy, leczenie. Jak sobie radzić?”
autor: Gabinet Psychoterapii prof. Donata Kurpas
https://donatakurpas.pl/osobowosc-zalezna-przyczyny-objawy-leczenie/
Definicja słowa „osobowość” – Encyklopedia PWN
