Zaburzenia afektywne to cała grupa zaburzeń o charakterze depresyjnym, do których wlicza się m.in. choroba afektywna jednobiegunowa (ChAJ), choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) oraz tak zwane uporczywe zaburzenia nastroju, takie jak dystymia (utrwalone zaburzenie depresyjne) lub cyklotymia (Borowiecka-Kluza & Siwek, b.d.).
W ogólnym pojęciu depresja polega na chronicznym odczuwaniu smutku, przygnębienia, zmęczenia oraz awersji zarówno do różnych rzeczy oraz innych ludzi, jak i do samego siebie. Objawia się brakiem sił fizycznych i psychicznych na wykonywanie codziennych czynności takich, jak obowiązki domowe, praca, edukacja, utrzymywanie kontaktów z ludźmi, wyjście do sklepu czy dbanie o higienę własną i porządek w swoim otoczeniu. Oczywiście depresja różni się znacząco od tak zwanego lenistwa, chociaż niestety bywa z nim mylona przez niektóre osoby, głównym wyznacznikiem diagnostycznym depresji jest czas trwania obniżonego nastroju oraz jego natężenie (co najmniej 2 tygodnie) (Sak, b.d.).
Choroba afektywna jednobiegunowa jest nazywana także zaburzeniem depresyjnym nawracającym. Charakteryzuje się występowaniem epizodów depresyjnych przerywanych ustąpieniem objawów, remisją. W chorobie afektywnej dwubiegunowej rozróżnia się natomiast epizody depresyjne i epizody maniakalne lub hipomaniakalne oraz mieszane. Epizody remisji w chorobie afektywnej jednobiegunowej polegają na zminimalizowaniu (remisja niepełna) lub zaniku (remisja pełna) objawów depresyjnych. Natomiast epizody maniakalne w chorobie afektywnej dwubiegunowej wyróżniają się wręcz wzmożonym, anormatywnie pozytywnym nastrojem, nadreaktywnością i zwiększoną aktywnością psychiczną. Zarówno w chorobie afektywnej jednobiegunowej, jak i dwubiegunowej, o epizodach chorobowych mówi się w liczbie mnogiej z uwagi na fakt, iż w procesie diagnozy owych zaburzeń musi zostać spełniony warunek wystąpienia co najmniej dwóch epizodów depresyjnych, oddzielonych od siebie remisją, bądź manią lub hipomanią (Borowiecka-Kluza & Siwek, b.d.; Cuellar i in., 2006).
Objawy epizodów depresyjnych:
– znaczne obniżenie samopoczucia (zarówno psychicznego, jak i fizycznego);
– obniżone poczucie własnej wartości;
– brak motywacji i chęci;
– brak zainteresowania sprawami, które dotychczas nas interesowały;
– poczucie niemożliwości odczuwania przyjemności i pozytywnych emocji;
– spadek libido;
– wycofanie i bierność;
– zaburzenia snu (bezsenność, zaburzenia rytmu snu, nadmierna senność);
– zaburzenia apetytu (wzmożenie apetytu lub jego osłabienie);
– trudności w podejmowaniu nawet prostych decyzji;
– obniżona zdolność koncentracji;
– myśli i działania autodestrukcyjne;
– myśli, plany, zamiary, czyny samobójcze;
(Borowiecka-Kluza & Siwek, b.d.).
Objawy manii:
– zwiększona ilość energii niż występuje to u zdrowej osoby;
– nadpobudliwość i nadreaktywność;
– nadmierna ekscytacja, euforia;
– zawyżone poczucie własnej wartości;
– mniejsza potrzeba snu;
– gonitwa myśli i chaotyczne, szybkie wypowiadanie się;
– skłonność do rozpraszania uwagi;
– skłonność do podejmowania ryzykownych decyzji i aktywności;
(Wiśniewska, b.d.).
Objawy maniakalne utrudniają codzienne funkcjonowanie osoby chorej w różnych obszarach życia, między innymi w kontaktach międzyludzkich.
Hipomania różni się od manii tym, że jest stanem mniej nasilonym, bardziej stałym i łagodniejszym.
W chorobie afektywnej dwubiegunowej może występować także mania z objawami psychotycznymi. W tej sytuacji u pacjentów oprócz wzmożonego nastroju mogą występować urojenia i takie objawy jak gonitwa myśli czy agresja.
Zdarzają się przypadki, w których epizody maniakalne lub hipomaniakalne występujące między epizodami depresyjnymi, i nie pojawiają się samoistnie, lecz są wywołane zbyt silnym działaniem leków przeciwdepresyjnych stosowanych w procesie leczenie ChAD. Pojawienie się epizodów maniakalnych i hipomaniakalnych może być także następstwem nadużycia alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych przez osobę chorą (Borowiecka-Kluza & Siwek, b.d.).
Podsumowując, objawy choroby afektywnej dwubiegunowej opierają się na występowaniu przeciwnych stanów nastroju (depresja/mania), a w chorobie afektywnej dwubiegunowej następuje naprzemiennie wzmocnienie i wygaszenie objawów depresyjnych.
Cyklotymia i dystymia to rodzaje uporczywych zaburzeń nastroju (afektywnych). W przypadku cyklotymii występują wahania nastroju – od lekkich stanów depresyjnych do polepszania samopoczucia (łagodniejsze niż w chorobie afektywnej dwubiegunowej), natomiast w przypadku dystymii jest to obniżenie nastroju, o różnym nasileniu, (mniejszym jednak niż w epizodzie depresyjnym).
Dystymia to inaczej utrwalone zaburzenie depresyjne. Nierzadko dystymia określana jest jako „lżejsza” odmiana depresji ze względu na to, że w przeciwieństwie do tej choroby osoby z dystymią zwykle potrafią prowadzić normalne życie, jednak nie daje im ono zadowolenia.
Cyklotymia to odmiana choroby afektywnej, w której dystymia lub subdepresja występuje na przemian ze stanami hipomanii. To zaburzenie można określić mianem utrzymujących się wahań nastroju, składających się z łagodnych stanów depresyjnych oraz stanów łagodnej poprawy samopoczucia. Cyklotymię rozpoznaje się więc najczęściej w sytuacji, gdy objawy nie są wystarczająco intensywne, by spełniać kryteria choroby afektywnej dwubiegunowej (Stefańska, b.d.).
Właściwe rozróżnienie czy pacjent cierpi na depresję nawracającą, czy na chorobę afektywną dwubiegunową jest istotne z uwagi na odmienny sposób leczenia farmakologicznego. W chorobie afektywnej jednobiegunowej stosowane są leki z grupy przeciwdepresyjnych, natomiast w chorobie afektywnej skuteczne są leki stabilizujące nastrój… stosowanie wyłącznie leków przeciwdepresyjnych może pogarszać przebieg schorzenia powodując po ustąpieniu epizod manii oraz zwiększając częstotliwość występowania zmian nastroju (Borowiecka-Kluza & Siwek, b.d.).
ŹRÓDŁA:
Borowiecka-Kluza, J., & Siwek, M. (b.d.-a). Zaburzenia afektywne – informacje dla pacjentów. Medycyna Praktyczna.
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/73155,zaburzenia-afektywne-informacje-dla-rodzin-pacjentow
Borowiecka-Kluza, J., & Siwek, M. (b.d.-b). Choroba afektywna dwubiegunowa. Medycyna Praktyczna.
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69890,choroba-afektywna-dwubiegunowa
Cuellar, A. K., Johnson, S. L., & Winters, R. (2006). Odrębności między depresją w chorobie afektywnej dwubiegunowej i jednobiegunowej.
Psychiatria, 3(1), 27–53.
Sak, M. (b.d.). Rodzaje depresji – czy każdą leczy się tak samo? PsychoMedic.pl.
Stefańska, K. (b.d.). Cyklotymia i dystymia – objawy, diagnostyka, leczenie. Enel-Med.
https://enel.pl/enelzdrowie/psychologia/cyklotymia-i-dystymia-objawy-diagnostyka-i-leczenie
Wiśniewska, B. (b.d.). Mania (epizod maniakalny) – objawy i leczenie. Medicover.
https://www.medicover.pl/zdrowie/psychiczne/mania/
