„Nie bój się zadawać pytań. Nie bój się prosić o pomoc, kiedy jej potrzebujesz. Robię to codziennie. Proszenie o pomoc nie jest oznaką słabości, jest oznaką siły. Pokazuje, że masz odwagę przyznać się, gdy czegoś nie wiesz, i nauczyć się czegoś nowego.”
[Barack Obama]
Toksyczna męskość jest zjawiskiem promującym zbiór krzywdzących zasad jakie powinien przestrzegać “prawdziwy” mężczyzna.
Ta definicja mocno oparta jest na pojęciu tradycyjnej męskości, która według definicji z artykułu Katarzyny Janiak i Krzysztofa Zdziarskiego z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego jest
“ […] pojęciem stosowanym w dyskursie akademickim i społecznym w odniesieniu do stereotypowego, a więc bardzo wąskiego ujęcia męskości, wedle której męskości przypisuje się takie cechy, jak bycie samodzielnym, zawsze zaradnym, poświęcenie się pracy, doskonalenie się w sporcie, bycie żywicielem rodziny, dominacja, siła, tłumienie emocji, samodzielne radzenie sobie z problemami, przywództwo i odporność psychiczna.”
Męskość toksyczna będzie tak naprawdę promowaniem wszystkich tych zachowań, które są wskazane w definicji męskości tradycyjnej. Toksyczna męskość będzie w konsekwencji powielaniem i pogłębianiem tego stereotypu i tym samym, nakłanianiem mężczyzn do ukrywania emocji i bagatelizowania swoich problemów, by nie zostać uznanym za “niemęskiego”, co będzie prowadziło do szeregu poważnych konsekwencji, zaburzenia obrazu siebie i wystąpienia problemów na tle mentalnym (Janiak & Zdziarski, 2022).
Przyczynami próby spełniania przez mężczyzn oczekiwań zawartych w tych definicjach mogą być
1) społeczne oczekiwania wobec mężczyzn, czyli mocno zakorzenione i niestety często zaznaczane w społeczeństwie przekonanie, że mężczyzna powinien być silny, niezależny, niezłomny, nie powinien płakać i zachowywać się “jak baba” ***, powinien utrzymywać finansowo swoją kobietę lub całą rodzinę i radzić sobie ze wszystkim sam.
2) brak alternatywy w społeczeństwie, czyli niemożność wykreowania ogólnego, dobrze funkcjonującego innego wzorca mężczyzny, który zająłby miejsce wspomnianej wcześniej męskości tradycyjnej
3) potrzeba bycia akceptowanym i dążenie do wysokiego statusu społecznego przez mężczyzn, czyli panujące wśród mężczyzn przekonanie, że jak nie spełnią tych warunków stereotypowego mężczyzny to nie będą uznawani za dobrego mężczyznę, dobrą osobę
4) wpływ mediów na kreowanie pożądanego wzorca mężczyzny – w mediach obecnie mamy w bardzo dużym stopniu do czynienia z propagowaniem toksycznej męskości, w filmach, serialach, reklamach i na przykład na portalach społecznościowych. Tam pojawia się sporo mężczyzn, którzy brną w realizowanie tego wzorca w swoim życiu, i przez powszechną styczność z tym, mężczyźni mogą czuć, że tacy właśnie powinni lub chcą być.
5) normy kulturowe, społeczne i tradycje – Wiele kultur ma tradycyjne role płciowe, które definiują to, jak mężczyźni powinni się zachowywać. Te normy są często przekazywane z pokolenia na pokolenie i mogą przez to być trudne do przełamania (Wojciszke, 2011; Levant & Wong, 2017).
Jak toksyczna męskość przejawia się u poszczególnej jednostki?
W głównej mierze przejawia się poprzez nie pokazywanie swoich emocji, dystansowanie się względem ludzi i względem swoich uczuć oraz poprzez mniejszą otwartość na rozmowę, na zdanie drugiego człowieka i jego pomoc.
Odcinanie się od traumatycznych wydarzeń w swoim życiu, czyli zamiast przepracować dany temat, porażki, straty lub innego typu traumatyczne wydarzenia i dać sobie czas i przestrzeń na wyrażenie swoich emocji, zastanowienie się nad nimi itd.
w toksycznej męskości jest wskazane, by odcinać się od każdych negatywnych emocji związanych z takimi wydarzeniami lub przekuwać je w motywację np. do aktywności fizycznej, siłowni itd. albo także do rywalizacji, która może łączyć się z agresją.
Temu sposobowi traktowania własnych emocji można też przypisać zastępowanie, czy też niwelowanie bólu psychicznego, bólem fizycznym.
Mężczyźni spełniający wzór toksycznej męskości praktykują także silny indywidualizm objawiający się poprzez skupienie na sobie, odtrącanie rad i zdania innych, brak korzystania z pomocy (Mróz, 2019; Janiak & Zdziarski, 2022).
Skutków tego zjawiska może być naprawdę wiele, ale zostały tu wymienione te występujące najczęściej:
1) Pojawienie się izolacji emocjonalnej u mężczyzn, przez co mogą pogłębić się lub wytworzyć zaburzenia emocjonalne, czy też zaburzenia nastroju. Długotrwałe wdrażanie w swoje życie tak szkodliwych wzorców może przerodzić się w o wiele poważniejsze problemy.
2) Ignorowanie swoich problemów i stosowanie mechanizmów obronnych mózgu takich, jak racjonalizacja, wyparcie i tłumienie, czyli sposobów na zminimalizowanie nieprzyjemnych doznań spowodowanych jakimś przykrym zdarzeniem, tematem.
3) Brak wykształcenia umiejętności proszenia o pomoc. Mężczyźni poprzez ekspozycję na konieczność bycia niezależnym i samowystarczalnym, mogą żyć w przekonaniu, że proszenie o pomoc i korzystanie z pomocy jest oznaką słabości, na którą nie mogą sobie pozwolić. Nie traktują pomocy od drugiego człowieka jako coś normalnie występującego, tylko bardziej jako coś co może umniejszyć ich pozycji, umiejętnościom i zaważyć na poczuciu własnej wartości.
I tego też tyczy się fasada niezniszczalności, czyli przekonanie, że mężczyzna ma sobie ze wszystkim poradzić, oczywiście sam, bez pomocy innych ma pokonać wszystkie trudności pojawiające się w jego życiu (Janiak & Zdziarski, 2022).
Na koniec cytat z artykułu naukowego, z którego wcześniej zaczerpnięta została definicja tradycyjnej męskości, który odnosi się do tego, że wzorce tradycyjnej i toksycznej męskości mogą być realnym powodem dla pojawienia się problemów psychicznych.
“Specjaliści w zakresie zdrowia psychicznego alarmują, gdyż tłumienie w sobie emocji, czy poleganie wyłącznie na sobie, a więc cechy, które tradycyjna męskość szczególnie promuje, w sposób istotny i dodatni zdaje się korelować z problemami psychicznymi, takimi jak depresja, zaburzenia lękowe, czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. Owszem, wśród rozpoznań depresji dominują kobiety, natomiast przebieg tej choroby wśród mężczyzn zdaje się być dużo poważniejszy i dużo częściej kończy się samobójstwem.”
* z nadzieją, że w związku z tytułem artykuł przeczytają także kobiety…
** czyli: szkodliwe stereotypy męskości tradycyjnej we współczesnym świecie
*** kolejny szkodliwy stereotyp…
ŹRÓDŁA:
Janiak, K., & Zdziarski, K. (2022). Toxic masculinity and mental condition of young men in Poland aged 18-30.
Journal of Education, Health and Sport, 12(5), 42–62.
https://doi.org/10.12775/JEHS.2022.12.05.003
Levant, R. F., & Wong, Y. J. (Eds.). (2017). The psychology of men and masculinities.
American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000023-000
Mróz, A. (2019). Inność a tożsamość: Estetyka mężczyzn w obliczu toksycznej męskości.
Kultura i Historia, 35, 75–90.
Obama, B. (2019). [Cytat z przemówienia]. W: Various sources (np. Goodreads).
Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
