Czasem pojawiający się nawet w języku codziennym oraz środowisku pozapsychologicznym kompleks Edypa to nic innego jak kolejne z bardziej znanych pojęć pozostawionych nam w spadku przez ojca psychoanalizy – Zygmunta Freuda. Na ogół oznacza ono rodzaj konfliktu wewnętrznego, wynikającego z niezgodności pragnień z normami społecznymi oraz z przekraczaniem tabu polegającym na zakazie seksualnych relacji między rodzicem, a dzieckiem. Pojęcie to ma swoje początki w mitologicznej opowieści o królu Edypie, który zabił swojego ojca i poślubił matkę. Freud skorzystał z pierwowzoru tej postaci, by zilustrować swój pomysł dla jednego z etapów rozwoju psychoseksualnego. Później powstał także jego odpowiednik – kompleks Elektry, którego nazwa wzięła się również od postaci z mitologii greckiej, która by pomścić śmierć swojego ojca, zabiła własną matkę i jej kochanka.
Według Freuda kompleks Edypa to konflikt naturalnie występujący w trzeciej fazie rozwoju psychoseksualnego dziecka, czyli w wieku od 3 do 6 lat. Polega on na nieświadomym pożądaniu matki przez syna przy jednoczesnej chęci zastąpienia lub pozbycia się ojca. Według teorii Carla Gustava Junga – wiernego przyjaciela i współpracownika, a w pewnym stopniu także krytyka Freuda – w tym samym okresie życia, u dziewczynek występuje natomiast kompleks Elektry, działający na podobnej zasadzie – dziewczynka odczuwa pożądanie względem swojego ojca, a matkę postrzega jako konkurentkę i chce przejąć jej rolę. Według tej teorii kompleks Elektry rozpoczyna się od zazdrości o członka, organu, którego kobiety nie posiadają.
Freud sugerował, że dzieci odczuwają pociąg do rodzica przeciwnej płci i jednocześnie strach przed rodzicem tej samej płci, którego postrzegają jako rywala. Dzieci przezwyciężają ten konflikt zazwyczaj poprzez identyfikację z rodzicem tej samej płci. W późniejszym czasie, w wieku około 6-7 lat dzieci zaczynają skupiać większą uwagę na rówieśnikach, przenosząc swoje zainteresowanie na nich, co skutkuje przeminięciem wcześniej wspomnianej fazy rozwoju.
Cały etap kryzysu znanego pod nazwą kompleksu Edypa i Elektry, ma za zadanie wykształcić w dziecku pewne cechy umieszczone przez Freuda w zakresie działania superego, czyli jednego z trzech składników osobowości człowieka, które jest strukturą zawierającą elementy jego moralności. Dzieci, poddając się fiksacji na punkcie danej płci rodzica w pewnym stopniu uczą się pełnionych przez niego roli, by później po zażegnaniu kryzysu i pozbycia się chęci wyeliminowania rodzica tej samej płci, móc pielęgnować w sobie te cechy wraz z rozwojem superego.
Aktualnie tę teorię Freuda uznaje się za lekką przestarzałą i nie do końca dobrze skonstruowaną (podobnie jak inne jego pomysły), jednakże we współczesnej psychologii nadal ma ona swoje miejsce. Dlaczego? Ponieważ dzieci faktycznie wykazują pewne zachowania, które mogą pokrywać się z założeniami Freuda. Nierzadko można zaobserwować, że dzieci faktycznie w pewnym okresie życia dążą do wzmożonej chęci spędzania czasu z rodzicem przeciwnej płci i jednocześnie jest możliwa wtedy do zauważenia zazdrość wobec rodzica tej samej płci, gdy spędza on czas ze swoim partnerem. Czasem może objawiać się to nawet płaczem, krzykiem czy agresją, co według Freuda świadczy o silnie wyrażanym kompleksie Edypa/Elektry.
Syndromy Edypa i Elektry mogą nie zostać przepracowane w odpowiednim wieku dziecka na skutek nieobecności rodzica chociażby przez rozwód rodziców, pracę za granicą lub chorobę czy śmierć jednego z nich. Nierozwiązany konflikt może prowadzić do nieumiejętności zbudowania trwałego, zdrowego związku z partnerem w przyszłości, co może objawiać się niestabilnością emocjonalną w związku, poszukiwaniem wyidealizowanego wzorca partnera (na przykład na wzór rodzica płci przeciwnej) lub naśladowaniem zachowań rodzica tej samej płci.
Kompleksu Edypa i Elektry nie rozwiązuje się w dzieciństwie, ponieważ jest on uważany za normalny etap rozwojowy. Natomiast wcześniej wspomniane negatywne skutki jego nierozwiązania widoczne w dorosłym życiu mogą już stanowić problem wymagający pracy nad nim na przykład poprzez psychoterapię psychoanalityczną lub psychodynamiczną, która będzie skupiać się w tym przypadku na przepracowaniu nierozwiązanych konfliktów z okresu dzieciństwa.
ŹRÓDŁA:
Kleiman, Paul, Psychologia. Przewodnik dla lubiących rozkminiać bez bólu. Wydawnictwo Zwierciadło
Brzezińska, A., Appelt, K., & Ziółkowska, B. (2016). Psychologia rozwoju człowieka. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Schultz, D.P., Schultz, S.E. (2008). Historia współczesnej psychologii. Kraków: UJ (wybrane fragmenty)
Kuligowska, A. L. E. K. S. A. N. D. R. A., & Jarząbek, G. R. A. Y. N. A. (2006). Miejsce seksualności dziecięcej w teorii osobowości Zygmunta Freuda. Nowiny Lekarskie, 75(4), 399-403.
tytuł: „Kompleks Edypa”
autor: Redakcja Wellbee
https://wellbee.pl/blog/kompleks-edypa
tytuł: „Kompleks Elektry – na czym polega i jak sobie z tym radzić?”
autorka: Dominika Wilk
https://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/zdrowie-psychiczne/kompleks-elektry-na-czym-polega-i-jak-sobie-z-tym-radzic-aa-FyjZ-Vx4Y-r39r.html
