Alkohol a zdrowie psychiczne

Jak alkohol może wpływać na przebieg zaburzeń psychicznych i stan psychiczny?

W Polsce, w wielu kręgach społecznych funkcjonuje przekonanie, że stosowanie alkoholu jest dobrym sposobem na „ulżenie sobie” w gorszych stanach mentalnych, gdy czujemy się źle, gdy coś nas trapi. Alkohol ma chwilowo ujarzmiać ból psychiczny związany z natrętnymi myślami i pozwalać na dobrą zabawę oraz poprawić samopoczucie. Jest spożywany w wielu sytuacjach towarzyskich. Jeżeli coś jest przyjemne, lub niesie ulgę mamy tendencję do powtarzania tego. Odpowiada za to ośrodek nagrody znajdujący się w naszym mózgu. I dlatego też między innymi od alkoholu tak łatwo się uzależnić. W przywołanych sytuacjach bardzo często powstaje błędne koło i ludzie zatracają się w tej formie chwilowej poprawy samopoczucia. W pewnym momencie, niepostrzeżenie staje się to stały i regularny sposób „radzenia sobie”. Natomiast alkohol w żadnym razie nie „leczy” przyczyn złego samopoczucia, niskiej samooceny czy zaburzeń i innych problemów na tle psychicznym, co najwyżej chwilowo łagodzi objawy. Tymczasem, oprócz ogólnego, dobrze znanego wpływu alkoholu na organizm człowieka, może on dodatkowo negatywnie oddziaływać na funkcjonowanie osób dotkniętych problemami psychicznymi (a takie osoby bardzo często właśnie sięgają po alkohol w celu doznania ulgi). Zachodzi tu działanie obustronne – zaburzenia psychiczne mogą być przyczyną nadużywania alkoholu, a także alkohol może być powodem występowania zaburzeń psychicznych (Brudkiewicz, b.d.). Przykładowo, zaznacza się silną zależność między spożywaniem alkoholu, a występowaniem objawów depresyjnych. Dzieje się tak, ponieważ substancja ta prowadzi do zaburzenia równowagi chemicznej mózgu, co skutkuje powstaniem licznych zmian w psychice człowieka. A więc ktoś kto sięga po alkohol z powodu zaburzeń lękowych przyczynia się do nasilenia objawów tych zaburzeń. Ktoś kto sięga po alkohol, aby poprawić sobie nastrój, w dłużej perspektywie pogarsza przebieg depresji. Dzieje się tak, ponieważ długotrwałe i regularne spożywanie alkoholu ma działanie lękotwórcze i depresjogenne. „Lek”, który miał spowodować ulgę powoduje po jakimś czasie nasilenie objawów, które pierwotnie stały się powodem sięgnięcia po niego. W dodatku, w wypadku jeśli doszło do uzależnienia, przed podjęciem właściwego leczenia konieczne będzie podjęcie terapii uzależnienia (Kalat, 2020; Borowiecka, b.d.).

Przed tą pułapką przestrzegamy w tym artykule. I dlatego osoby zajmujące się leczeniem zaburzeń psychicznych pytają swoich pacjentów o model picia alkoholu, zalecają często ograniczenie spożycia, lub zalecają całkowitą abstynencję (Brudkiewicz, b.d.).

Dlaczego lekarze psychiatrzy zalecają abstynencję od alkoholu po włączeniu farmakoterapii do procesu leczenia?

Istnieje wiele zagrożeń związanych z łączeniem leków przepisywanych przez lekarza psychiatrę z innymi substancjami psychoaktywnymi, między innymi alkoholem. Alkohol sam w sobie zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu, a w połączeniu z lekami może nasilać nieprzyjemne, niekorzystne objawy jego działania. Przeciwnie, alkohol często może również zaburzać prawidłowe działanie leków, powodując obniżenie ich skuteczności lub też wzmagać ich niepożądane skutki uboczne, a nawet spowodować, że będą one toksyczne dla organizmu. Co prawda, istnieje wiele leków wspomagających leczenie chorób i zaburzeń psychicznych, które wchodzą w reakcję z alkoholem w niewielkim stopniu, ale mimo to, spożywanie go w trakcie ich przyjmowania nie jest wskazane (Antydepresanty a alkohol, b.d.; Borowiecka-Kluza, b.d.).

W jaki sposób się to dzieje?

Leki psychiatryczne oddziałują na receptory komórek nerwowych zmniejszając lub zwiększając ich powinowactwo* do wychwytywania i przyłączania określonych neuroprzekaźników takich, jak dopamina, serotonina i noradrenalina. Wyrównanie niedoboru tych substancji pomaga w zmniejszeniu objawów zaburzeń psychicznych (m.in. depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej, zaburzeń lękowych oraz obsesyjno-kompulsywnych) i wpływa na poprawę funkcjonowania człowieka i jego samopoczucie. Alkohol z kolei zaburza działanie neuroprzekaźników w mózgu, czyli może uniemożliwiać lub utrudniać zamierzone działanie leków (Kalat, 2020).

Także jest jest tu ważna kwestia procesu przemian obu tych substancji. Większość leków psychiatrycznych, podobnie jak alkohol, jest metabolizowania, czyli rozkładana w wątrobie. W nawiązaniu do tego faktu: alkohol może wpływać na metabolizm wielu leków i w konsekwencji powodować zmiany w ich działaniu (jego osłabienie lub nasilenie) (Brudkiewicz, b.d.).

Wzajemny wpływ alkoholu na leki psychiatryczne oraz leków psychiatrycznych na alkohol może powodować szereg skutków zarówno somatycznych, jak i emocjonalnych oraz neurologicznych takich, jak:

– osłabienie koncentracji, uwagi i pamięci oraz funkcji poznawczych
– spowolnienie procesów myślowych
– uczucie niepokoju lub lęku
– zaburzenia świadomości
– opóźnienie reakcji na bodźce lub silne pobudzenie psychoruchowe
– zaburzenia koordynacji ruchowej oraz wzrokowo-przestrzennej
– drżenia mięśniowe
– możliwość wystąpienia drgawek
– wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia senności polekowej
– zwiększenie możliwości spadku ciśnienia krwi
– zwiększenie prawdopodobieństwa zaburzeń rytmu serca
– ryzyko zachowań agresywnych
– ryzyko wystąpienia myśli samobójczych

Wyjątkowo niebezpieczne jest łączenie alkoholu oraz leków przez osoby prowadzące pojazdy mechaniczne oraz obsługujące maszyny w ruchu (Borowiecka, b.d.; Borowiecka-Kluza, b.d.).

W razie wątpliwości co do interakcji konkretnego leku z alkoholem, poza informacjami od lekarza, możemy je uzyskać od farmaceuty lub w Internecie, na przykład pod adresem:

https://ktomalek.pl/l/interakcje/pomiedzy-lekami

*powinowactwo – w neurobiologii i naukach pokrewnych to tendencja substancji chemicznej do łączenia się z danym receptorem (Kanon Pojęć Psychologicznych, b.d.)

BIBLIOGRAFIA:

Antydepresanty a alkohol – połączenie groźne dla zdrowia. (b.d.). Nasz Gabinet.

Borowiecka, J. (b.d.). Wpływ spożywania alkoholu na działanie leków przeciwdepresyjnych. Medycyna Praktyczna.
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/lista/89835,wplyw-spozywania-alkoholu-na-dzialanie-lekow-przeciwdepresyjnych

Borowiecka-Kluza, J. (b.d.). Czy biorąc leki przeciwdepresyjne można prowadzić samochód i pić alkohol? Medycyna Praktyczna.
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/lista/62294,czy-biorac-leki-przeciwdepresyjne-mozna-prowadzic-samochod-i-pic-alkohol

Brudkiewicz, P. (b.d.). Jakie jest ryzyko picia alkoholu podczas farmakoterapii? Centrum Dobrej Terapii.

Kalat, J. W. (2020). Biologiczne podstawy psychologii (wyd. 2). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kanon Pojęć Psychologicznych. (b.d.). Powinowactwo.