„Można powiedzieć, bez przesady, że medycyna zaczęła się od psychoterapii.”
Antoni Kempiński, Autoportret człowieka. Myśli i aforyzmy. Wydawnictwo Literackie: 2003
Wiele osób zgłaszających się do gabinetu pyta wprost o możliwość skorzystania z psychoterapii, prosi o polecenie konkretnego psychoterapeuty, lub stawia pytanie dotyczące tego jak najskuteczniej uzyskać pomoc w problemach, które stały się powodem zgłoszenia się po poradę lekarską. Poniżej podaję informacje, które jak wynika z zadawanych przez Pacjentów pytań są moim zdaniem szczególnie przydatne przy rozpoczęciu leczenia lub szukaniu dla siebie najlepszej formy pomocy.
Czym się zajmuje psychiatra, psycholog, psychoterapeuta i z czyjej pomocy najlepiej skorzystać oraz w jakiej sytuacji, czym różnią się te zawody?
Psycholog – to osoba, która ukończyła jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia. Zajmuje się diagnozowaniem, opiniowaniem, orzekaniem, oraz udzielaniem pomocy psychologicznej. Psycholog może w zależności od wybranej subdyscypliny, zdobywać specjalizację zawodową w psychologii klinicznej człowieka dorosłego, dziecka, psychologii sądowej, psychokryminalistyki, psychologii sportu, pracy. Psycholog jest uprawniony do wykonywania badań psychologicznych (takich jak badanie inteligencji -test Wechslera, badanie osobowości np. MMPI, ocena funkcji poznawczych u osób z zaburzeniami pamięci i wiele, wiele innych). Po uzyskaniu dodatkowych uprawnień i spełnieniu dodatkowych warunków zajmować się może badaniami stwierdzającymi zdolność do wykonywania pracy zawodowego kierowcy, może zajmować się badaniem osób starających się o pozwolenie na broń. Zasady wykonywania zawodu psychologa reguluje ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz.U. z 2019 r. poz. 1026). Psycholog może być zrzeszony w Polskim Towarzystwie Psychologicznym, zobowiązany jest wówczas przestrzegać Kodeksu Etycznego Psychologa.
Psychiatra – to lekarz, który po ukończeniu 6-letnich studiów medycznych oraz odbyciu co najmniej rocznego stażu podyplomowego wybrał jako dalszą drogą zawodową jedną z podstawowych specjalizacji medycznych jaką jest psychiatra. Po ukończeniu 5-letniego (teoretycznego i praktycznego) szkolenia specjalizacyjnego zakończonego pozytywnie zdanym Państwowym Egzaminem Specjalizacyjnym uzyskał tytuł specjalisty psychiatry. Zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem oraz rehabilitacją zaburzeń psychicznych. W czasie wizyt -o ile są do tego wskazania- ustala leczenie farmakologiczne, jeśli są ku temu podstawy orzeka o niezdolności do pracy, kieruje do odpowiednich specjalistów z innych dziedzin medycyny, zleca badania dodatkowe, kieruje pacjenta do psychologa, psychoterapeuty w zależności od wskazań, ale także preferencji Pacjenta. W razie takiej konieczności kieruje na leczenie w formie stacjonarnej (oddziały dzienne, całodobowe, rehabilitacyjne). Lekarz psychiatra może zostać powołany jako biegły i zgodnie z postanowieniem sądu wydaje opinie sądowo-psychiatryczną. Zasady wykonywania zawodu reguluje Ustawa o Zawodzie Lekarza, a jak każdy lekarz psychiatra jest zobowiązany przestrzegać Kodeksu Etyki Lekarskiej. Lekarz jest obowiązkowo zrzeszony w Izbie Lekarskiej i podlega jej nadzorowi.
Pod adresem podanym poniżej można zweryfikować doświadczenie zawodowe każdego lekarza przyjmującego w Polsce:
Może też być zrzeszony w innych organizacjach branżowych, na przykład w Polskim Towarzystwie Psychiatrycznym. Odrębną specjalizacją jest psychiatria dzieci i młodzieży, specjalista tej dziedziny zajmuje się pacjentami w wieku rozwojowym.
Psychoterapeuta – osoba posiadająca odpowiednie umiejętności, wykształcenie i uprawnienia do prowadzenia psychoterapii. Szkolenie w psychoterapii to specjalistyczne systematyczne i całościowe podyplomowe szkolenie trwające co najmniej 4 lata. Oprócz wiedzy teoretycznej i praktyczne nabytej podczas tego procesu, aby terapeuta uzyskał certyfikat uprawniający go do samodzielnego prowadzenia psychoterapii zobowiązany jest do zakończenia tzw. doświadczenia własnego, czyli własnej psychoterapii, prowadzenia odpowiedniej ilości godzin psychoterapii z udziałem superwizora, oraz odbycia staży w akredytowanych placówkach. Po spełnieniu dodatkowych wymagań i formalności kandydatka lub kandydat się ubiegać o uzyskanie tytułu certyfikowanego psychoterapeuty.
NATOMIAST: W Polsce zawód ten nie ma nadal niestety (w przeciwieństwie do poprzednio opisanych profesji) uregulowanej sytuacji prawnej, więc każda osoba, która zarejestruje prowadzenie działalności gospodarczej o takim profilu może nazywać siebie psychoterapeutą, a usługi przez siebie świadczone psychoterapią, i to nie wchodząc w kolizję z obowiązującym w Polsce prawem… niezależnie od posiadanego wykształcenia zasadniczego, niezależnie od etapu kształcenia, rodzaju i czasu trwania szkolenia, oraz faktycznych umiejętności. Jeśli psychoterapia jest realizowana w ramach placówki realizującej świadczenia w ramach umowy z funduszem zdrowia obowiązują kwalifikacje wymagane przez fundusz zdrowia (m.in. ukończony drugi rok szkolenia/kursu z psychoterapii).
Nadal trwają prace legislacyjne w zakresie uregulowania ustawą psychoterapii w Polsce, aktualny stan prac jest opisywany m.in. po adresem:
Dlatego bardzo mocno zachęcam do dokładnego zapoznanie się przed rozpoczęciem psychoterapii z kwalifikacjami osoby, z której usług rozważamy skorzystać. A ostatecznego wyboru dokonać na podstawie swoich odczuć z bezpośredniego kontaktu z terapeutą podczas pierwszych wizyt. Ostatecznie to Pacjent szuka terapeuty i metody najlepszej dla siebie… osoba, metoda, miejsce odpowiednie dla jednej osoby, niekoniecznie będzie najkorzystniejsze dla kogoś innego. Zwłaszcza, że dotychczasowe badania naukowe nie wykazały istotnej różnicy w skuteczności leczenia pomiędzy różnymi metodami psychoterapii…
Jak podobno powiedział twórca psychoanalizy, Zygmunt Freud: „Okazało się że tylko jedna technika odpowiada mojemu charakterowi, nie ośmieliłbym się jednak twierdzić, że lekarz o innej konstytucji psychicznej nie wybrałby innej metody w podejściu do swoich pacjentów i czekającego go zadania.”
Jeszcze dalej w swoich refleksjach dla przyszłych psychoterapeutów poszedł amerykański psychoterapeuta prof. Irvin Yalom: „Uważam, że dla każdego pacjenta należy konstruować inny rodzaj terapii, ponieważ każdy z nas ma unikalną historię”.
Sposoby pracy psychoterapeuty, psychologa czy lekarza psychiatry różnią się od siebie. Studia wyższe z zakresu psychologii, medycyny, jak również specjalizacja z psychologii klinicznej i specjalizacja z psychiatrii nie przygotowują wystarczająco do prowadzenia psychoterapii; mimo, że program nauki obejmuje zagadnienia związane z psychoterapią i stanowi optymalny punkt wyjścia do specjalizowania się w leczenie za pomocą psychoterapii. Bardzo często (w Polsce) psychoterapeutą w trakcie wieloletniego szkolenia w wybranej przez siebie modalności zostaje właśnie psycholog, lub psychiatra. Przy czym w Polsce wielu doświadczonych, godnych polecenia certyfikowanych psychoterapeutów ma inne podstawowe wykształcenie np. pedagogika, socjologia, czy teologia…
Poniżej odnośniki do list terapeutów pracujących według założeń głównych nurtów psychoterapii zrzeszonych w Polskim Towarzystwie Psychiatrycznym, Polskim Towarzystwie Psychologicznym, Polskim Towarzystwie Psychoterapii Psychodynamicznej, Polskim Towarzystwie Psychoterapii Poznawczej i Behawioralnej, Polskim Towarzystwie Psychoterapii Psychoanalitycznej, Polskim Towarzystwie Psychoanalitycznym oraz Polskim Towarzystwie Psychoterapii Gestalt
http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=53
https://ptppd.pl/certyfikowani-psychoterapeuci-ptppd.html
https://www.pttpb.pl/strefa-pacjenta/licencjonowani-terapeuci/
Polskie Towarzystwo Psychoanalityczne (psychoanaliza.org.pl)
Psychoterapia to metoda leczenia zaburzeń psychicznych o udokumentowanej i potwierdzonej skuteczności, jednak istotne znaczenie ma wybór odpowiedniego dla siebie profesjonalisty.
Bardzo często najkorzystniejszym rozwiązaniem dla Pacjentów jest połączenie leczenia farmakologicznego oraz podjęcie psychoterapii. Jeśli tak uważam, to o tym w trakcie wizyty informuję Pacjentów, ale zawsze ostateczny wybór metod leczenia oczywiście należy do Państwa…
Przed podjęciem decyzji o podjęciu psychoterapii i wyborze psychoterapeuty proponuję zapoznanie się z wymienioną poniżej literaturą. Można znaleźć tam wyczerpujące odpowiedzi na pytanie czym jest psychoterapia, a czym nie jest oraz co nią nie jest wcale… Czego się po niej należy spodziewać, czego można się spodziewać, a czego nie należy spodziewać się wcale… Książki te mogą pomóc wybrać najlepszą dla siebie metodę terapii… i pomóc w wyborze terapeuty.
– „DAR TERAPII. List otwarty do nowego pokolenia terapeutów i ich pacjentów ” autorem książki, jest emerytowany psychiatra, psychoterapeuta, profesor Irvin Yalom, reprezentant nurtu egzystencjalnego w psychoterapii.
– „PSYCHOTERAPIA: PORADNIK DLA PACJENTÓW.” – książka autorstwa nieżyjącego już prof. Jerzego Aleksandrowicza, który był psychiatrą i psychoterapeutą.
– „SEN ALICJI, czyli jak działa mózg” – Jerzy Vetulani, Maria Mazurek, Marcin Wierchowski – krótka książka dla dzieci, którą korzystając z okazji polecam, warto aby przeczytał każdy dorosły zanim książka stanie się obowiązkową lekturą w szkole podstawowej…
Często pada pytanie o czas trwania psychoterapii. Jest to zależne od wielu czynników i podczas pierwszej wizyty nikt nie jest w stanie określić tego w odpowiedzialny i jednoznaczny sposób. To Pacjent decyduje jak długo korzysta z tej formy terapii… po kilku wizytach u psychoterapeuty, które mają charakter konsultacji będzie to już przynajmniej w przybliżeniu wiadomo. Natomiast ogólna odpowiedź jakiej mogę udzielić brzmi: czasem może wystarczyć kilka spotkań, czasem kilkanaście sesji, często kilkadziesiąt… a najczęściej czas psychoterapii umożliwiający trwałe i pożądane zmiany liczy się w miesiącach i latach. Dla części osób szukających pomocy najkorzystniejszym wyjściem będzie z kolei podjęcie psychoterapii grupowej jako podstawowa metoda, lub jako bardzo cenne uzupełnienie indywidualnego procesu.
A czasem może się okazać, że psychoterapia nie jest konieczna lub z jakiegoś powodu niewskazana, niecelowa i pomoc udzielenia Państwu będzie polegała na udzieleniu porady, psychoedukacji, lub uzyskania wsparcia w ramach tzw. interwencji kryzysowej, albo terapeuta zaproponuje pomoc innego terapeuty (np. pracującego inaczej, lub specjalizującego się w leczeniu specyficznych zaburzeń) lub specjalisty z innej dziedziny. Albo optymalnym wyjściem okaże się leczenie farmakologiczne. Wszystko to służy jednemu celowi: aby Pacjent mógł wybrać najlepszą dla siebie opcję leczenia…
Większość z Państwa decydując się skorzystać z pomocy psychoterapeuty nastawia się na psychoterapię indywidualną, natomiast istnieją sytuacje kiedy metodą rokującą lepszy lub szybszy postęp w leczeniu jest psychoterapia grupowa, terapia małżeńska/pary lub rodziny… wówczas otrzymają Państwo taką informację podczas wizyt lub w trakcie trwania psychoterapii indywidualnej; oczywiście ostateczna decyzja co do wyboru formy i miejsca oraz osoby prowadzącej psychoterapię należy zawsze do Pacjenta.
Ustalenie terminu konsultacji dla osób zainteresowanych podjęciem psychoterapii indywidualnej (jeśli dostępne są wolne miejsca) jest możliwe pod adresem: artur@psychiatria-andrychow.pl lub poprzez przesłanie wiadomości pod numer 607-800-479 z zaznaczeniem, że chodzi o konsultację psychoterapeutyczną. Aktualnie brak wolnych miejsc.
Umów wizytę